به گزارش صبح دریانیوز، آتشین ماه در برنامه «عصر دیدنی» با محوریت «دریا، معمار شهر ماست» به تشریح نقش دریا در شکل‌گیری معماری، فرهنگ، موسیقی و شیوه زیست مردم جنوب پرداخت. وی با بیان اینکه مردم جنوب در گذشته ارتباطی زنده و عمیق با محیط پیرامون خود داشتند، اظهار کرد: زندگی ساحل‌نشینان بر اساس رفتار دریا، تغییرات اقلیمی و فصل‌ها تنظیم می‌شد و این ارتباط باعث شکل‌گیری نوعی روان‌شناسی محیطی در زیست روزمره آنان شده بود.

شهردار لافت افزود: با آغاز فصل تابستان و شدت گرفتن گرما، مردم از بافت شهری فاصله می‌گرفتند و به نخلستان‌ها کوچ می‌کردند. نخلستان‌ها محل زندگی تابستانی، برگزاری مراسم عروسی و برداشت خرما بودند. دریا نقش تقویم را ایفا می‌کرد و فصل‌ها با نام‌هایی مانند «گرما»، «شهری‌ما»، «دمستون» و «جوا» شناخته می‌شدند. آتشین ماه با اشاره به بازگشت دوباره مردم به شهر در فصل «شهری‌ما» گفت: در این زمان، خانه‌ها نونوار می‌شد و درها برای ورود باد مطلوب دریا از مسیر بادگیرها باز می‌ماند. زنان دیوار خانه‌ها را با «گل سفیدو» که ترکیبی از خاک رس و آب باران است سفیدکاری می‌کردند تا فضای زندگی برای فصل جدید آماده شود.

وی خاطرنشان کرد: مردم جنوب صدای دریا و پیام‌های آن را می‌شنیدند و این پیام‌ها را به معماری، شیوه سکونت و حتی آیین‌های اجتماعی تبدیل می‌کردند. عناصر شاخص معماری مانند بادگیرها، مناره‌ها و فرم کلی بافت شهری، الهام‌گرفته از موج‌های دریاست. شهردار لافت با اشاره به تجربه‌ای پژوهشی افزود: در سال ۱۳۹۶ در بازدید از بندر تاریخی کنگ، تصاویر ثبت‌شده از روی دریا نشان داد نقاط اوج بافت تاریخی، مانند بادگیرها و نخل‌ها، ساختاری موج‌گونه دارند. این خطوط معماری با نغمه‌های دریانوردی موسوم به «نَهمه» که برای هماهنگی کار دریانوردان استفاده می‌شد، هماهنگی معناداری دارد.

به گفته آتشین ماه هر نَهمه معنای مشخصی داشت و بدون دادن دستور، فعالیت‌هایی مانند بالا کشیدن بادبان، تغییر مسیر یا پهلوگیری لنج‌ها را هماهنگ می‌کرد. این ریتم مشترک در موسیقی و معماری نشان‌دهنده وحدت فرهنگ دریایی جنوب است. وی با تأکید بر گروهی بودن ساخت بادگیر در گذشته گفت: معمار، منجم، دریانورد و استادکاران در ساخت بادگیر نقش داشتند و حتی میزان تزئینات و چوب‌های بیرون‌زده از آن، جایگاه اقتصادی صاحب خانه را نشان می‌داد. بادگیر در واقع «ریه شهر» بود که باد، رطوبت و هوا را کنترل می‌کرد.

شهردار لافت ادامه داد: در معماری جنوب، سه عنصر سایه، باد و رطوبت اساس طراحی بودند و بادگیرها با دفع رطوبت اضافی، از آسیب‌های جسمی و پوستی جلوگیری می‌کردند.آتشین ماه همچنین گفت: رفتار موج‌های دریا در آیین‌ها و رقص‌های جنوبی مانند شاواری، رزیف و عزوا نیز دیده می‌شود؛ حرکاتی که کاملاً هماهنگ با فراز و فرود موج‌هاست.

وی با مقایسه معماری ساحلی و کشاورزی اظهار کرد: در مناطقی مانند حاجی‌آباد یا دامنه‌های گنو، اقتصاد کشاورزی، فرم معماری را تعیین می‌کند و سازه‌ها برای نگهداری محصولات و احشام ساخته می‌شوند، نه برای دریا. شهردار لافت افزود: در بندر لافت، تقویم دریانوردی به‌صورت ده‌روزه تنظیم می‌شود و این تقویم مشخص می‌کرد که مردم در هر دوره چه غذایی مصرف کنند، چه محصولی قابل برداشت است و شرایط جوی چگونه خواهد بود.

آتشین ماه با تأکید بر نقش این شیوه زندگی در سلامت روان گفت: تنوع زیست‌محیطی و جابه‌جایی میان نخلستان، حیاط، پشت‌بام و کوچه، مردم جنوب را از افسردگی دور نگه می‌داشت. وی گفت: دریا علاوه بر نعمت، غم نیز به همراه داشته است. زنان ماه‌ها چشم‌انتظار بازگشت همسران دریانورد خود می‌ماندند و معماری خانه‌ها، به‌ویژه حضور بادگیرها، بخشی از تحمل این انتظار بود. آیین استقبال «باسنک» نیز از دل همین زیست جمعی و دریایی شکل گرفته است.

شهردار لافت با اشاره به پیوند عمیق موسیقی با اقلیم جنوب گفت: موسیقی جنوب نیز همانند معماری، تحت تأثیر مستقیم محیط طبیعی شکل گرفته است. سازهایی مانند سرنای هرمزگان، از چوب درختان بومی همین اقلیم ساخته می‌شوند و اگر در منطقه‌ای دیگر تولید شوند، کیفیت و طنین صدای آن‌ها تغییر می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد که حتی ابزار موسیقی نیز بدون اقلیم، هویت واقعی خود را از دست می‌دهند.

آتشین ماه افزود: در گذشته، موسیقی دریانوردی صرفاً برای سرگرمی نبود، بلکه ابزاری کاربردی برای نظم‌بخشی به کار جمعی محسوب می‌شد. نَهمه‌ها باعث هماهنگی حرکات جمعی بر روی لنج می‌شدند و همین روح همکاری، در معماری و ساخت فضاهای زیستی نیز دیده می‌شود. هیچ‌کدام از عناصر معماری جنوب حاصل کار فردی نبوده و همه‌چیز مبتنی بر تجربه جمعی و زیست مشترک با طبیعت شکل گرفته است.

وی با اشاره به نقش معماری در تاب‌آوری اجتماعی گفت: خانه‌های رو به دریا، به‌ویژه در روزگاری که سفرهای دریایی ماه‌ها به طول می‌انجامید، بخشی از سازوکار تحمل انتظار و اضطراب خانواده‌ها بودند. زنان با نشستن زیر بادگیرها و گوش سپردن به صدای دریا، بازگشت لنج‌ها را رصد می‌کردند و معماری، بستری برای این ارتباط عاطفی فراهم می‌ساخت.

شهردار لافت تأکید کرد: امروز اگر بخواهیم شهرهای ساحلی را بازآفرینی کنیم، باید این دانش بومی را دوباره جدی بگیریم. توسعه شهری بدون توجه به اقلیم، تاریخ زیست و فرهنگ دریایی، منجر به گسست هویتی خواهد شد. به گفته وی، بازخوانی معماری بومی جنوب نه بازگشت به گذشته، بلکه راهی برای رسیدن به آینده‌ای پایدار، انسانی و همساز با طبیعت است.

پایان خبر/